ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΠΟΥ ΠΟΎΛΗΣΑΝ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΤΣΑΝΗ

Διαβάστε το αφιέρωμα της εφημερίδας Μέτροσπορτ

Δεν κυνηγούσες τον θάνατο αλλά τον διάλεγες”. Είναι συγκλονιστικό αυτό που γράφει το κενοτάφιο του Γεωργίου Κατσάνη που βρίσκεται στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, στη Λευκωσία. Το κενοτάφιο… Οχι ο τάφος. Ο κενός τάφος, εκεί στο στρατιωτικό νεκροταφείο πεσόντων Ελλαδιτών και Ελληνοκυπρίων στους αγώνες κατά των Τούρκων.

Από εκείνο το πρωινό της 21ης Ιουλίου του 1974 και μετά, μία μέρα μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, δεν είδε κανείς, ποτέ, ξανά τον Εθνικό Ηρωα. Το σώμα του δεν βρέθηκε. Από εκείνη τη μάχη για το ύψωμα του Αγίου Ιλαρίωνα (είναι στις φωτογραφίες), πάνω στον Πενταδάκτυλο, από την περηφάνια με την οποία Ελληνες και Κύπριοι υπερασπίστηκαν την πατρίδα. Και μεταξύ αυτών ο Γεώργιος Κατσάνης, ο διοικητής της 33ης Μοίρας Καταδρομών που τότε, ήταν ήδη έναν χρόνο στην Κύπρο.

Ενας άνθρωπος ιδανικών, απαράμιλλου ήθους και αρχών. Αθλητής του στίβου του Ηρακλή, από τα 14 του χρόνια. Ο άνθρωπος του οποίου τη μνήμη -και- ο Ηρακλής κρατά ζωντανή έχοντας δώσει το όνομά του στο “Κατσάνειο”, το κλειστό γυμναστήριο βόλεϊ στην περιοχή των Χορτατζήδων, τιμώντας έναν άνθρωπο που πότισε με τη δράση του τον Σύλλογο δίνοντας, όπως και ο Ιβάνωφ, άλλη διάσταση, πέραν της αθλητικής, στον Ηρακλή. Σε ένα ιδιόχειρο σημείωμά του που δημοσιεύεται, γράφει μεταξύ άλλων για την Ελλάδα: «Δεν υποκύπτει σε εκβιασμούς κι εκφοβισμούς».

Οι ημερομηνίες (είμαστε τώρα στον Ιούλιο του 2014, 40 χρόνια από τότε) δίνουν μόνο την αφορμή (όπως σήμερα) για τη δημοσίευση γεγονότων, μαρτυριών, φωτογραφιών, αναμνήσεων και διδαγμάτων. Η πραγματική αιτία για να θυμάσαι πάντα, για να μην ξεχνάς, βρίσκεται στην καθημερινότητα. Χρέος είναι να θυμάσαι. Να θυμάσαι έναν απόρθητο άνθρωπο που πήγαινε -και πάει- πάντα μπροστά καταθέτοντας κάθε ικμάδα ηρωισμού. Αδούλωτος, γιατί έτσι έμαθε να είναι.

“Ποτέ δεν πίστεψα ότι ο Γιώργος έχει χαθεί”

Η κυρία Ειρήνη Λυρούδη είναι έξι χρόνια μικρότερη από τον Γιώργο Κατσάνη. Η αδερφή του… Γεννημένη το 1940, έχει μια τρομερή ενέργεια που διαπερνά τον συνομιλητή της. Αυτό συνέβη και στη δική μας συζήτηση. Η ίδια ποτέ δεν έχει πιστέψει ότι ο Γιώργος έχει πεθάνει. «Ποτέ μου δεν πίστεψα ότι ο Γιώργος έχει χαθεί. Ούτε για ένα δευτερόλεπτο». Κάποια στιγμή στα χέρια της έπεσε ένα περιοδικό που είχε μέσα μια φωτογραφία.

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στις 6 Σεπτεμβρίου του 1974, μετά δηλαδή από εκείνη τη μάχη στον Αγιο Ιλαρίωνα. Στη φωτογραφία είναι μια ομάδα αιχμαλώτων. Κάποιος, της μοιάζει στον Γιώργο. «Χαρακτηριστική ήταν η φαλακρίτσα που είχε. Επίσης, το πόδι του μετά από το σπάσιμο που είχε. Σε στάση προσοχής, το αριστερό πόδι έκανε μία ελαφρά κλίση, μια καμπύλη. Αυτό φαίνεται χαρακτηριστικά στη φωτογραφία». Και προσθέτει: «Οι σκέψεις μου; Ισως ο Γιώργος να έπαθε αμνησία με τον τραυματισμό του γιατί είναι σίγουρο ότι τραυματίστηκε μιας και υπάρχουν μαρτυρίες. Να τον πήρανε τραυματισμένο, να τον περιέθαλψαν και από εκεί και μετά, ένας Θεός ξέρει».

Η κ.Λυρούδη θυμάται ένα συγκλονιστικό περιστατικό από τότε που με τον αδερφό της ήταν παιδιά. “Οι γονείς μας ήταν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη. Τα βράδια του χειμώνα, η μητέρα μας, μας έλεγε ιστορίες το τι τράβηξαν καθώς έρχονταν πρόσφυγες. Κι έλεγε ο Γιώργος που τότε ήταν μαθητής Δημοτικού: «Αχ, βρε μαμά, δεν θέλω τίποτε να κάνω παρά δυο κουβέντες να γράψει η ιστορία για μένα, να πολεμήσω τους Τούρκους». Και η ιστορία για τον Γιώργο έγραψε πολύ περισσότερα…

Η κ.Ειρήνη σκέφτεται πάντα τον Γιώργο. “Ούτε μια μέρα δεν πέρασε που να μην έχω μπροστά μου το πρόσωπό του”, λέει και περιγράφει έναν άνθρωπο που ήθελε πάντα να βοηθά τους άλλους. «Ηταν παιδί που βοηθούσε πάρα πολύ τον κόσμο. Δεν λογάριαζε τον εαυτό του καθόλου. Ηταν τολμηρός, ριψοκίνδυνος και έβαζε στόχους που τους πετύχαινε».
Γεννήθηκαν στο Σιδηρόκαστρο. Ο Γιώργος το 1934, η Ειρήνη το 1940. Το 1941, στον πόλεμο, η οικογένεια Κατσάνη έφυγε και ήρθε στη Θεσσαλονίκη. Εμενε στην οδό Αθηνάς, πάνω από την Αγίου Δημητρίου.

Εκείνο το πρωινό στον Αγιο Ιλαρίωνα

Ο Κατσάνης από την πρώτη κιόλας στιγμή της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο αγωνίστηκε ηρωικά. Εκείνο το βράδυ της 20ης προς 21ης Ιουλίου του 1974, οι λόχοι καταδρομών είχαν τη διαταγή να καταλάβουν τις παρυφές του υψώματος του Αγίου Ιλαρίωνα, ύψωμα με στρατηγική σημασία, στον Πενταδάκτυλο. Ο Κατσάνης ήταν μπροστά. Διοικητής της 33ης Μοίρας Καταδρομών.

Η εισβολή των Τούρκων είχε βρει την 33η Μοίρα Καταδρομών στη Λευκωσία. Στις 20 Ιουλίου η Μονάδα προχωρά στην αποστολή της. Δυο τουρκικά αεροπλάνα χτυπούν την αυτοκινητοπομπή. Συνεχίζουν πεζοί. Εκείνη τη νύχτα, με διαταγή του Κατσάνη οι λόχοι καταδρομών προβαίνουν σε βίαιη σύγκρουση σε όλο το μέτωπο με τους Τούρκους και τους Τουρκοκύπριους που βρίσκονταν στην περιοχή. Η σύγκρουση σφοδρή, διήρκησε μέχρι την εκδίωξη και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη. Ο αντικειμενικός στόχος, η κατάληψη των παρυφών του Αγίου Ιλαρίωνα, επετεύχθη.

Την επόμενη μέρα, το πρωινό, βρίσκει τον Διοικητή της 33ης Μ.Κ. Γεώργιο Κατσάνη, να προσπαθεί να εξουδετερώσει την τουρκική αντίσταση, αφού οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύθηκαν από αλεξιπτωτιστές και καταδρομείς, ενώ τα πυρομαχικά της μονάδας έφταναν στο τέλος. Σε μια τέτοια αντεπίθεση, ο Κατσάνης τραυματίζεται θανάσιμα χύνοντας το αίμα του, ως ιερά σπονδή, στον βωμό της Κυπριακής Ελευθερίας.
Την στιγμή που ο Διοικητής έπεφτε στο έδαφος, συνεχείς ριπές αυτομάτων όπλων έπεφταν βροχή στο σημείο εκείνο για αρκετά λεπτά. Δυο καταδρομείς προσπαθούν επανειλημμένα και απεγνωσμένα να προστρέξουν και να βοηθήσουν τον Διοικητή, αλλά οι προσπάθειές τους αποβαίνουν άκαρπες και οι ίδιοι κινδυνεύουν άμεσα.

Ο Ευάγγελος Μαντζουράτος, ο τότε υποδιοικητής του Κατσάνη, λέει: «Καταλάβαμε τον αντικειμενικό στόχο που ήταν στις παρυφές του Αγίου Ιλαρίωνα. Η κατάσταση που επικρατούσε το πρωί της 21ης Ιουλίου είχε ως εξής: Οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύθηκαν από αλεξιπτωτιστές και καταδρομείς. Τα πυρομαχικά μας έφταναν στο τέλος, υπόψη ότι είχαμε πυρομαχικά για να εκτελέσουμε την βραδινή διείσδυση να προσβάλουμε τον εχθρό, να καταλάβουμε το έδαφος και εν συνεχεία έπρεπε να απαγκιστρωθούμε μέχρι το άλλο φως από άλλες δυνάμεις που θα έρχονταν στην περιοχή. Κάτι το οποίο δεν έγινε. Αναγκαζόμασταν έτσι κατόπιν διαταγών να εκτελούμε βολές μόνο από κοντινές αποστάσεις και μόνο εφ’ όσον κινδυνεύαμε άμεσα. Ο Γιώργος Κατσάνης τάχθηκε επικεφαλής της ομάδας διοίκησης χωρίς να έχει δίπλα του κανένα να τον αντικαταστήσει και να τον στηρίξει. Το ότι δέχθηκε παρόλα αυτά να πάει μόνος του, δείχνει την υπευθυνότητά του αλλά και τον ηρωισμό του άνδρα».

Το “δέσιμο” με τον Ηρακλή

Ο Γιώργος πήγαινε σχολείο στο 3ο Αρρένων, μια περιοχή που δεν ήταν μακριά από τους χώρους που έκανε προπόνηση ο Ηρακλής με τον οποίον “δέθηκε” από νωρίς, από τα 14 του χρόνια. Αθλητής του στίβου, στα 100 μέτρα, στα 200, στη σκυταλοδρομία και στο μήκος. Το “Κατσάνειο”, το κλειστό γήπεδο βόλεϊ, είναι εκεί για να θυμίζει πάντα τον Γιώργο. Η κ.Ειρήνη, η αδερφή του, μιλά για την αγάπη για αυτόν τον Σύλλογο και τη συγκίνηση που νιώθει πάντα όταν περνά από εκεί. «Ηταν δεμένος με τον Ηρακλή. Και μικρή πήγαινα και εγώ με τον πατέρα μου και παρακολουθούσα τους αγώνες. Ετσι και εγώ έγινα Ηρακλής. Τραβάει η φλέβα», λέει και χαμογελά.

Με αφορμή και την επωνυμία του γηπέδου, η κ.Ειρήνη προσθέτει: «Τιμήθηκε ο Γιώργος σε έναν πόλεμο που χάθηκαν τόσα παιδιά. Ο Γιώργος τιμήθηκε και από την Ελλάδα, και από τον Ηρακλή, και από τους Καταδρομείς αλλά και οι Κύπριοι τον τίμησαν πάρα πολύ και μεταξύ άλλων, τον ανακήρυξαν ισάξιο ήρωα με τον Αυξεντίου».
Θυμάται τη μέρα που τον αποχαιρέτησαν. Οταν έφευγε για την Κύπρο. «Ο Γιώργος δεν ήθελε πολύ θερμούς εναγκαλισμούς, όταν ήταν να αποχαιρετίσει. Σε κρατούσε σε απόσταση. Μία αγκαλιά για το «καλό ταξίδι» και αυτό έφθανε. Από μικρό παιδί ήταν έτσι. Ισως γιατί συγκινιόταν και ο ίδιος και δεν ήθελε να εκδηλωθεί. Ηταν η τελευταία φορά που τον είδα. Όταν έγινε η μάχη, ήταν ήδη έναν χρόνο και υπηρετούσε την Κύπρο. Πάντοτε μπροστά πήγαινε. Δεν υπολόγιζε τον εαυτό του καθόλου».

Με τιμές στο Σιδηρόκαστρο

Στη γενέτειρά του, στο Σιδηρόκαστρο, ποτέ δεν τον ξεχνούν. Στην κεντρική πλατεία της σερραϊκής πόλης, υπάρχει η προτομή και η επιγραφή γράφει: «Επετέλεσες στο αποκορύφωμα λεβέντη αετέ μας Γιώργο το καθήκον και τον όρκο σου στην πολυπόθητη πατρίδα και είν’ απροσμέτρητα περήφανη η ιδιαιτέρα σου πατρίδα. Πολέμησες σαν Ελληνας, σαν ήρωας μεγάλος και έγινες ΣΥΜΒΟΛΟ που αιώνια θα μείνει και κάθε θνητός εδώ το γόνυ του θα κλείνει”.
Στο Σιδηρόκαστρο υπάρχει ακόμη το πατρικό σπίτι της οικογένειας. Είναι μια μονοκατοικία απέναντι από το στάδιο της πόλης. Πριν μερικά χρόνια, ο Δήμος Σιδηροκάστρου και το Πνευματικό Κέντρο, επιμελήθηκε μια έκδοση με πολλά στοιχεία (αρκετά από τα οποία δημοσιεύονται σήμερα) για τη ζωή του Κατσάνη, μία έκδοση που βοηθά τη μνήμη του να μένει ζωντανή. Μια παρέα ανθρώπων, μεταξύ άλλων η Σουζάνα Δουκίδου-Τσιριγώτη, ο Λεωνίδας Κασάπης, ο Βασίλης Βαφειάδης και ο Αθανάσιος Τσέρνος, βοήθησαν στο να βγει ένα βιβλίο με τίτλο: “Γιώργος Κατσάνης… “ΖΩ” στην Κύπρο….»

Ηλίας Επιφανίου: “Ανήκει στο πάνθεον των ηρώων της Κύπρου”

Σε λίγες μέρες, στις 24 Αυγούστου, θα γίνει στο Σιδηρόκαστρο (τη γενέτειρα του Κατσάνη), η επίσημη παρουσίαση ενός βιβλίου για τον Εθνικό Ηρωα. Το βιβλίο έρχεται από την Κύπρο και εκδότης είναι ο Ηλίας Επιφανίου. Ο κ.Επιφανίου μίλησε στη “Metrosport” και μέσα από τις απαντήσεις του καταλαβαίνει κάποιος, για μία ακόμη φορά, τον βαθύ σεβασμό που τρέφουν στην Κύπρο για τον Κατσάνη.

-Πώς πήρατε την απόφαση για την έκδοση του βιβλίου;

«Όντας ο ίδιος καταδρομέας και καταγόμενος από την, κατεχομένη σήμερα, Βιτσάδα Αμμοχώστου, το να εκδώσουμε ένα βιβλίο αφιέρωμα στη μνήμη του Γεώργιου Κατσάνη αποτέλεσε ιδιαίτερη τιμή και χρέος απέναντι στους πεσόντες ήρωες του πολύπαθου νησιού μας”.

-Τι είναι για την Κύπρο ο Κατσάνης;

“Είναι εμφανή τα αδελφικά συναισθήματα που έτρεφε για την Κύπρο και για τους Κύπριους. Ο Γεώργιος Κατσάνης έπεσε υπερασπιζόμενος τα ιερά χώματα της Κύπρου, υπηρετώντας το καθήκον και την πατρίδα με απαράμιλλο θάρρος και λεβεντιά. Για την Κύπρο ο διοικητής της 33 Μ.Κ. ανήκει στο πάνθεον των ηρώων της και αποτελεί ιερό σύμβολο λεβεντιάς, ήθους και αρετής».

Κάποτε στο Μαρί της Κύπρου

Πριν από δύο χρόνια, Ιούλιο του 2012, στο χωριό Μαρί της Κύπρου έγινε μια συγκινητική εκδήλωση. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Έφεδρων Καταδρομέων οργάνωσε την εκδήλωση μνήμης και τιμής στους πεσόντες και στους αγνοούμενους. Μεταξύ άλλων, είναι εκεί και ο αδριάντας του Κατσάνη. Στην εκδήλωση που παραβρέθηκε πλήθος κόσμου, ήταν και η κ.Ειρήνη Λυρούδη, η αδερφή του Κατσάνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, κ.κ.Χρυσόστομος στον λόγο που έβγαλε, είπε μεταξύ άλλων τα εξής: «Η απονομή τιμής σ’ αυτούς, οι οποίοι θυσίασαν τη ζωή τους στους αγώνες υπέρ της εθνικής Ελευθερίας και των δίκαιων αγώνων της Πατρίδας μας, αποτελεί επιτακτικό μας καθήκον.

Για τον αθάνατο Διοικητή της 33ης Μοίρας Καταδρομών Γεώργιο Κατσάνη, πιστεύουμε ότι η ζωή τότε και μόνο τότε θα έχει νόημα και αξία, όταν λειτουργεί μέσα σε συνθήκες ελευθερίας και δικαιοσύνης. Και γι’ αυτά τα μεγάλα ιδεώδη της ελευθερίας και της δικαιοσύνης έχυσε το ίδιο του το αίμα. Υποκλινόμαστε, λοιπόν, με ευγνωμοσύνη μπροστά στη θυσία του και ραίνουμε το μνημείο τούτο, που η αγάπη του λαού μας ανήγειρε προς τιμή του, με τα μυρίπνοα άνθη της αγάπης μας».

Παρούσα και η κ.Ειρήνη, η αδερφή του Γιώργου που θυμάται την εκτίμηση και τον σεβασμό με τον οποίον της μιλούσαν όλοι όσοι πήγαν στο μέρος της. “Στο πρόσωπό μου ήταν σαν να έβλεπαν τον Γιώργο” λέει και προσθέτει: «Εκαναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Γιώργου σε ένα πάρκο που έχουν τις προτομές των ηρώων τους. Μετά από τόσα χρόνια, δεν ξέχασαν τον Γιώργο. Σε αυτό το χωριό είναι όλοι πρόσφυγες που ήρθαν από τα κατεχόμενα. Το συγκλονιστικό ήταν όταν τελείωσε η τελετή και ερχόντουσαν οι στρατιώτες που είχε ο Γιώργος και με χαιρετούσανε και έλεγε ο καθένας την ιδιότητά του. Το πώς κρατήθηκα… Ηταν οι στρατιώτες της Μοίρας του, που επέζησαν».

Καντάκης: Αχώριστοι φίλοι, συναθλητές στον Ηρακλή

Στα 14 του χρόνια, το 1948, πηγαίνει στον Ηρακλή, αθλητής του στίβου. Το 1952 μπαίνει στη Σχολή Ευελπίδων και το 1956 κατατάσεται στο Σώμα Καταδρομών. Ο Γιώργος Καντάκης, με χρόνια προσφοράς ως παράγοντας στον Ηρακλή -και μεταξύ άλλων και πρόεδρος στον Γ.Σ. στις αρχές της δεκαετίας του ’80- είναι παιδικός του φίλος. Συναθλητές, μαζί στον Ηρακλή. “Γρανίτης στις αρχές του”, λέει για αυτόν.

Το 1973 ο Κατσάνης αναχωρεί για την Κύπρο. Ο κ.Καντάκης λέει στη μαρτυρία του. “Τον συνόδευσα μέχρι τη σκάλα του αεροπλάνου. Την ώρα που αποχαιρετιόμασταν μου είπε… “άντε να σε φιλήσω γιατί μπορεί να μη ξανασυνατηθούμε. Μπορεί να μη ξεναδείς πια”. Ο άνθρωπος αυτός λες και είχε μια προαίσθηση πως δεν θα ξαναγύριζε”.

Ο Γιώργος Καντάκης θυμάται: “Γνώρισα τον Γιώργο όταν ήρθε στη Θεσσαλονίκη, στο 3ο Γυμνάσιο Αρρένων. Από τότε, επειδή ταιριάζαμε, πολύ γρήγορα συνδεθήκαμε. Καθόμασταν στο ίδιο θρανίο. Ηταν από όλους αγαπητός. Ηταν κάτι το ξεχωριστό”. Και στον Ηρακλή ήταν μαζί. “Ηταν πολύ καλός και γρήγορος στη σκυταλοδρομία.

*Το αφιέρωμα της εφημερίδας «Μέτροσπορτ» στον εθνικό ήρωα του Ηρακλή, Γεώργιο Κατσάνη, είναι από τον Γιάννη Πάγκο.